کُرد در سفرنامەها (از صفوی تا پایان پهلوی)

کتاب کرد در سفرنامه ها (از صفوی تا پایان پهلوی)

تحقیق و پژوهش فرامرز آقا بیگی

کتاب پیش رو از زاویه دید سفرنامه نویسان داخلی و خارجی نگاهی می اندازد بر سبک زندگی و مردم شناسی کردها در دوره ای از تاریخ از هنگام حکومت صفویان تا پایان دوران پهلوی.

این اثر به لحاظ این که به جای تمرکز بر زندگی خان ها و شاه ها بر احوالات عامه مردم متمرکز است، اثری کم نظیر به حساب می آید که می تواند تا حدودی کمبود منابع موجود پیرامون زندگی بخش اعظمی از افراد جامعه را که همان مردم عادی هستند جبران نماید و تصویری برخاسته از واقعیت از یکی از  بزرگ ترین ملت های ایرانی در اختیار بگذارد.

گزیده ای از کتاب

پراکندگی جغرافیایی کردها، استان فارس را هم در بر می گرفت.

به عبارت دیگر، استان فارس از جمله مناطقی بود که بخشی از کردها در گذشته در آن جا زندگی می کردند.

در مورد این که جمعیت کردهای فارس چقدر بوده است، ابن حوقل می گوید: «بیش از پانصد هزار خانواده اند و هر طایفه ای کمابیش هزار سوار دارد.» بر این اساس، معلوم است جمعیت قابل قبولی از کردها در فارس اقامت داشته اند.

ابن حوقل درباره سازو برگ و توان کردهای فارس می نویسد: «طوایف کرد سازوبرگ و نیرو و مردان و دواب و ستور به اندازه فراوان دارند تا آن جا که اگر سلطان به سرزمین آنان تجاوز کند یا قصد ستمکاری داشته باشد، کار بر وی دشوار می شود.»

بنابر گزارش ابن حوقل، سازوبرگ کردها در فارس، در سطح دستجات اندک نبوده، بلکه نیروهایی مجهز بودند که حتی می توانستند در صورت تعدی سلطان به قلمروی آن ها، علیه او وارد کارزار شوند.

روایت فارسنامه ابن بلخی هم تایید کننده توانمندی و نقش کردان پارس در لشکر بوده است:

«و چندان شوکت که لشکر فارس را از این کردان بود که سخت بسیار بودند و با اسباب و سلاح و چارپایان، و در عهد اسلام همه در جنگ ها کشته شدند و در جهان آواره ماندند و هیچ کس از آن کردان نماند مگر یک مرد نام او علک بور و مسلمان شد و نژاد او هنوز مانده است و این دیگر کردان که اکنون به پارس اند، جماعتی بودند که عضدالدوله ایشان را از حدود اصفهان آورده بود و نسل ایشان بماند.»

عبدالله شهبازی در کتاب مقدمه ای بر شناخت ایلات و عشایر، یکی از ویژگی های کردان پارس را سلاح وری آن ها عنوان کرده و در توضیح آن می نویسد: «کردان پارس جنگاور و سلاح ور بوده اند. قبایل شبان و کوچ رو و کوه نشین بنا به طبیعت شیوه زیست و معیشت خود مجبور به دفاع از خویش بوده اند و به گفته ابن خلدون وظیفه صیانت نفس را راسا به عهده داشته اند.»